ZAIMEK W JĘZYKU LITEWSKIM

1. Zaimki osobowe aš, tu, mes, jūs (ja, ty, my, wy) odmieniają się następująco:

Uwagi:

• Zaimka jūs (wy) używa się również jako formy grzecznościowej pan, pani, państwo.
• Litewski zaimek zwrotny odmienia się analogicznie jak zaimek tu, czyli savęs, sau, save, savimi, savyje. Nie posiada on formy mianownika ani wołacza i odpowiada polskim siebie, sobie, się, sobą, sobie.

2. Zaimki osobowe jis, ji, jie, jos (on, ona, oni, one) odmieniają się z kolei w ten sposób.

3. Zaimki dzierżawcze mano (mój), tavo(twój), jo (jego), jos (jej), mūsų (nasz), jūsų (wasz / pański / pani / państwa), jų (ich) są nieodmienne przez rodzaje ani przez przypadki.

4. Zaimki wskazujące šitas (ten), šis (ten), tas (ten), anas (tamten) odmieniają się podobnie jak zaimki jis, ji, jie, jos. Zobaczmy to na przykładzie tas:

Uwagi:

• Zaimki šitas i šis są równoznaczne. Oznaczają one przedmiot znajdujący się bardzo blisko mówiącego lub wydarzenie niedawne lub bieżące (np. šiais metais - w tym roku). Zaimek šis odmienia się tak jak zaimek kuris (patrz niżej).

• Zaimek tas jest ma znaczenie pośrednie między "ten", a "tamten", gdyż odległość od przedmiotu lub stosunek czasowy nie jest dokładnie określony, np. Buvau toje parduotuvėje, apie kurią kalbėjai - Byłem w tym sklepie, o którym mówiłeś.

• Zaimek osobowy tai (to) odmienia się analogicznie jak tas w liczbie pojedynczej rodzaju męskiego, z tym że w mianowniku i w bierniku przyjmuje formę tai. Przykłady: Tai man nepatinka - To mi się nie podoba. Nenoriu apie tai kalbėti - Nie chcę o tym mowić.

• Według wzoru tas odmienia się również zaimek pytający kas (kto, co).

5. Osobliwością języka litewskiego są tzw. formy określone zaimków osobowych jisai, jinai, jieji, josios (od jis, ji, jie, jos), a także zaimka wskazującego tasai, toji, tieji, tosios (od tas). Zaimki te używane są wtedy, jeśli kontekst wypowiedzi wymaga ich wyodrębnienia, np. Jisai tau nepadės! - On ci nie pomoże. Odmieniają się one w sposób następujący:

6. Zaimki koks (jaki), toks (taki) i joks (żaden) odmieniają się w ten sposób:

A oto odmiana zaimka względnego kuris (który):

• Zaimek pytający kelintas (który) odmienia się tak jak przymiotniki (3 grupa akcentowania). Używa się jego w pytaniach (np. Kelinta valanda? Która godzina?), a zaimka kuris w zdaniach podrzędnych (tas žmogus, su kuriuo kalbėjai - ten człowiek, z którym rozmawiałeś).

7. Zaimek pats (sam) odmienia się w sposób przedstawiony poniżej:

8. Poniżej przedstawione są najczęściej używane zaimki pytające, wskazujące, nieokreślone, przeczące i uogólniające.

• Zaimki pytające: kas (kto, co), kur (gdzie, dokąd), kada (kiedy), kaip (jak), kiek (ile), kelintas (który), koks (jaki).

• Zaimki wskazujące: tas (ten), šitas, šis (ten), anas (tamten), tai (to), čia, čionai (tu, tutaj), ten, tenai (tam, dotąd), dabar (teraz), tada (wtedy), šiaip, šitaip, taip (tak), tiek (tyle), toks (taki).

• Zaimki nieokreślone z nors: kas nors (coś, ktoś), kur nors (gdzieś, dokądś), kada nors (kiedyś) itp. Partykuła nors wskazuje na to, że omawiany przedmiot (osoba, miejsce, czas itp.) nie jest jeszcze ustalony przez mówiącego i wymaga bliższego sprecyzowania, np. Padainuokime ką nors! (Zaśpiewajmy coś / cokolwiek!).

• Zaimki nieokreślone z kaž-: kažkas (coś, ktoś), kažkur (gdzieś, dokądś), kažkada (kiedyś) itp. Prefiks kaž- wskazuje na określony przedmiot (osoba, miejsce, czas itp.) jeszcze nieznany mówiącemu, np. Aš tai jau kažkur mačiau. (Ja to już gdzieś widziałem).

• Zaimki nieokreślone z bet: bet kas (ktokolwiek, cokolwiek, byle kto, byle co), bet kur (gdziekolwiek, dokądkolwiek, byle gdzie), bet kada (kiedykolwiek, byle kiedy) itp.

• Inne zaimki nieokreślone: kadaise (niegdyś), tam tikras (pewien).

• Zaimki przeczące z nie-: niekas (nikt, nic), niekur (nigdzie, donikąd), niekada (nigdy), niekaip (nijak) itp. oraz joks (żaden).

• Zaimki uogólniające z vis-: viskas (wszystko), visi (wszyscy), visas (cały, wszystek), visur (wszędzie), visada, visados (zawsze), visoks (wszelki, wszelaki), visaip (wszelkim sposobem) itp.

Wprowadzenie     Akcent     Rzeczownik
Przymiotnik + przysłówek    Czasownik     Liczebnik     Przyimek

© Krzysztof Kolanowski, 2001 - 2006
Wszelkie prawa zastrzeżone